Çoğul engelli çocukların aileleri, sıklıkla birincil engelin re/-habilitasyonuna yönelmekte, ör CP de motor bozukluğa ve görme muayenesini okul yıllarına ertelemektedirler. Her göz hekiminin yaptığı ve görme keskinliği, gözün ön segment ve arka segmentinin değerlendirildiği rutin göz muayenesi , yeni doğan döneminden itibaren, gelişimde, öğrenmede en önemli duyumuz olan görmenin işlevselliği konusunda bilgi vermez. Çocuğun neyi nasıl gördüğü işlevsel görmenin değerlendirilmes ile araştırılır. Bu muayeneyi tanılama amaçlı olarak göz hekimi, eğitsel amaçlı olarak özel eğitimci yapar.
İşlevsel görme değerlendirmesinde, farklı görsel işlevler değerlendirilir;
- Görsel farkındalık, ışık refleksi,
- Görmenin duyusal işlevleri: görme keskinliği, kontrast ve renk görme, derinlik hissi, görme alanı, ışık adaptasyonu
- Gözü motor işlevleri: odaklanma, takip, izleme, sıçrama hareketleri, akkomodasyon, şaşılık
- Görsel algı işlevleri: tanıma, yönelim, görsel hafıza, görsel dikkat,
- Görmenin motor işlevleri: göz- el koordinasyonu, göz-ayak koordinayonu, göz-beden koordinasyonu değerlendirilir
Bu değerlendirmeler sonrasında disiplinler arası çalışma ile çocuğun bireysel programı oluşturulur. Bu değerlendirme özellikle erken müdahale çalışmaları açısından çok önemlidir. Yaşamımız boyunca öğrendiklerimizin % 80 ini ilk iki yaş döneminde görerek öğreniriz.. Özellikle beyne ait nedenlerle görme engelliliğin, giderek artan sıklıkta görülmesi işlevsel görme değerlendirmesinin her disiplin tarafından bilinmesini gerektirmektedir. Bu amaç ile örneğin Fizyoterapist çocuğun hangi durumde görmeyi en iyi kullandığını, özel eğitimci kullanacağı renkleri, meşguliyet terapisti fizik çevre düzenlemelerini ayarlar.
Araştırılacak görsel işlevleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- OPTİK OLARAK: Işığa yanıt, görsel tanıma, odaklama, fiksasyon, takip hareketleri
- OPTİK ALGILAMA: Ayırt etme, fark etme,tanıma,yorumlama
- GÖRSEL ALGISAL: Sembolik taklitler,görsel hafıza
- MEKANSAL İLİŞKİLER: Boşluktaki pozisyonlar, bağlantılar,uzaklık,göz-el koordinasyonu,taklit, pozisyon ve hareket
- GÖRSEL-MOTOR: Şekiller, çizgiler,pozisyonlar
- CİSMİN SABİTLİĞİ
- PARÇA-BÜTÜN, BÜTÜN-PARÇA İLİŞKİLERİ
İşlevsel görme, duyusal, motor, kavram gelişimi ile yakın ilişki içindedir ve görmenin en verimli şekilde kullanılması için yapılacak tüm çalışmaların çocuğu motive edici, neşeli ve güvenli bir ortamda uygulanması, çocuğun sürekli cesaretlendirilmesi başarı için çok önemlidir.
İşlevsel görme raporunun son kısmında değinilecek konuları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Görme azlığı gelişimi veya görsel işlevin yapılmasını, görsel bilgiye ulaşımı nasıl etkilemektedir?
- Gelişimin veya görsel işlevin bir sonraki basamağı için olan görme yeterlimidir?
- Yeterli değil ise, hangi destek modaliteler kullanılacaktır.
İşlevsel görme sonrasında takım elemanları, aile ve sınıf hocaları aşağıdaki konularda bilgilenirler:
- Görme bozukluğu etkeni hangi seviyededir? ön-arka görme yolu, yüksek merkezler
- Motor işlevler: odaklama, sakkadlar,takip hareketleri nasıl,,istemsiz göz hareketleri var mı?
- Duyusal işlevler:renk, kontrast görme, derinlik hissi, yön algısı, hareket algısı, el-göz koordinasyonu, tanıma,yüz ifadelerini anlıyor mu?
- Yönelim ve hareket için görsel beceriler
- Yakın çalışma becerileri, gerekli optik sistemler
- Çocuğun görme engelli oluş nedeninin prognozu nedir?
- Sınıf, ev, dış ortamda aydınlatma görmeyi nasıl etkiliyor.Ör.kamaşma
Ülkemiz koşullarında işlevsel görme muayenesinin uygulanmasına dönük olarak , bana göre, yapılması gerekenler aşağıdadır:
- Göz dr.larının görme re/-habilitasyonu ve işlevsel görmenin önemi konusunda bilinçlenmeleri
- GEÇ lar da sakatlık raporunun % li rakkamla değil, çocuğun görsel profilinin, eğitimcilerin görüşünün de alınarak puanlama ile ifade edilmesi,
- M.Eğ.Bakanlığı, RAM lar da,tüm engelli çocuklarda işlevsel görme, önemi ve yapılması gerekenleri bilen elemanların istihdam edilmesi,
- Görme terapisti ve yönelim-hareket uzmanlarının yetiştirilmesi,
- Kaynaştırılmış eğitim nedeni ile ivedi olarak görme re/-habilitasyonunun ön planda olduğu erken müdahale merkezleri açılmalıdır.